Hakkımzda
Motorhane: Elektrik Üretiminden Kültür Üretimine
Motorhane Kültür Ağı :
Motorhane Kültür Ağı, “Motorhane” adıyla bilinen eski Merzifon Belediye Elektrik Santrali tesisinin kültür merkezine dönüştürülmesini amaçlayan; bu süreçte inisiyatif alacak, kültür merkezinin programlarını yerel yönetim ile işbirliği kurarak bağımsız olarak hazırlayıp yürütecek, Merzifonlu kültür sanat aktörlerinden oluşan sivil bir topluluktur.
2024 yılında İKSV’nin Avrupa Birliği destekli “Ortaklaşa” Hibe Programı kapsamında, Merzifon Belediyesi, Sinop Sürdürülebilir Kalkınma Derneği, Urban.koop ve ÇEKÜL Vakfı öncülüğünde kurulan Motorhane Kültür Ağı, Merzifon’da sanayi üretimine enerji sağlaması için kurulan ve uzun yıllardır işlevsiz kalmış Motorhane’yi, bugün kültür merkezli bir gelişimin enerjisini sağlayabilecek bir mekana dönüştürülmek için bir araya gelmiş gönüllü bir topluluktur.
Motorhane Kültür Ağı Ne amaçlıyor?
Motorhane Kültür Ağı, Merzifon’da kültürel etkileşim için alan açmayı ve bu alanı sivil bir dayanışma ile yaşatmayı amaçlar. Merzifon ve Amasya bölgesindeki sanatçı, sanat topluluğu, kültür alanında faaliyet gösteren farklı sivil toplum aktörleri ve yerel yönetim organlarını; Motorhane şemsiyesi altında birleştirerek, bölgesel ölçekte kültür ve sanat alanında inisiyatif alabilecek bir topluluk oluşturmayı hedefler.
- Motorhane’nin her yaştan ve kesimden insanların erişimine açık, aktif bir kültürel merkez, sosyal bir karşılaşma alanı olarak dönüşümüne öncülük etmek. Merzifon içinde gençler, sanatçılar, müzisyenler, mahalleliler, çocuklar için canlı, aktif bir “alan” oluşturmak.
- Motorhane’yi yaşatacak kültür programlarını sivil kaynaklarla ve yerel paydaşların katılımı ile belirlemek. Yerel sanatçılar, kültür toplulukları ve Merzifonlular arasında bir dayanışma ve işbirliği platformu oluşturarak; Motorhane’yi katılımcı ve demokratik bir modelle, “birlikte” dönüştürmek.
- Merzifon’da kültür politikalarında söz sahibi olabilecek sivil bir yapıyı kurarak, yerel yönetim, özel sektör ve ulusal sivil toplumla işbirlikleri geliştirmek. Merzifon’un bölgesel ölçekte bir kültür kenti olmasına destek verecek sivil toplum altyapısını kurmak.
Motorhane Kültür Ağı kimlerden oluşuyor?
Motorhane Kültür Ağı, Merzifon’da içinde yerel yönetim temsilcileri, sivil toplum kuruluş temsilcileri ve kültür sanat alanında çalışan kanaat önderlerinden oluşan gönüllü bir topluluktur.
İKSV’nin desteklediği “Ortaklaşa” programı kapsamında Motorhane Kültür Ağı içerisindeki bu topluluğun gelişimi için çeşitli etkinlikleri sürdürmektedir.. Daha önce Sinop’ta benzer bir topluluğu oluşturarak ulusal ve uluslar arası etkinlikleri Sinop’ta düzenlemiş olan Sinop Sürdürülebilir Kalkınma Derneği, kent ve kültür politikaları konusunda sivil ağlar kuran Urban.koop (Kent Çalışmaları Kooperatifi) ve Türkiye’de kültür ve koruma politikaları konusunda öncü kuruluşlardan ÇEKÜL Vakfı programın yürütücülüğünü yapmaktadır. Program çerçevesinde ayrıca, Motorhane Kültür Ağı’nın dernekleşmesi ve Merzifon’a özgü sürdürülebilir bir model oluşturabilmesi için çok sayıda ulusal sivil toplum kuruluşundan da destek almaktadır.
Motorhane Kültür Ağı, Merzifon Belediyesi tarafından desteklenen, yerel yönetim ve sivil toplum işbirliğinin yenilikçi bir yaklaşımla kurgulandığı bir programdır. Bu bakımdan Merzifon Belediyesi’nin katkısı ile Merzifon’un kültür yönetiminde tabandan demokrasinin, sorumluluk paylaşımının ve şeffaf bir yönetişim modelinin geliştirilmesini hedeflemektedir. Merzifon Belediyesi’nin yanı sıra, Amasya ve Sinop Belediyeleri de programa destek veren yerel yönetimler arasındadır.
Motorhane Kültür Ağı’nın temel bileşeni ise elbette Merzifonlulardır. Yerel bir kültür topluluğu oluşturmayı amaçlayan program, Merzifonlu kültür insanları, gençler, mahalleliler, iş insanları, esnaflar, çocuklar gibi her kesimden katılımcıya ve her katılımcının katkısına açık bir topluluktur. İsteyen “herkesin” kendi projesini geliştirebileceği ya da bir parçası olabileceği Motorhane Kültür Ağı, tüm Merzifonluları bu dayanışmanın içinde olmaya davet ediyor.
Neden Motorhane?
Merzifonluların “Motorhane” olarak adlandırdığı, Eski Belediye Elektrik Santrali Hacıbalı Mahallesi’de Çay Sokağı’nın sonunda yüzyıla yakın zamandır ilçenin gelişimine tanıklık etmektedir.
Motorhane’nin tarihine dair kaynaklar sınırlı olmakla birlikte cumhuriyetin ilk yıllarında Belçika’da eğitim gördükten sonra Merzifon’a gelen mühendis Mahir Larlar’ın girişimi ile yapıldığı bilinmektedir. 1930’lu yıllar Türkiye’de elektrik üretiminin yabancı sermayenin hakimiyetinden çıkartılarak yerelleştirildiği yıllardır. Bu süreçte amaç her yıl önemli miktarda döviz karşılığında sağlanabilen akaryakıttan tasarruf etmek ve öz kaynaklarımızdan elektrik enerjisi elde etmektir. Kent merkezlerinde olduğu kadar ilçe merkezlerinde de belediyelerin elektrik üretim ve dağıtımında sorumluluk aldığı 1930’larda yerel yatırımcılar da bu amaçla elektrik üretim tesisleri kurmaya başlamıştır.
Merzifon Motorhanesi’nin tam da bu dönemde, Almanya’dan getirilen Lanz&Wolf Lokomobiller ve Mahir Larlar’ın İstanbul’dan temin ettiği dinamolarla temelleri atılmıştır. Tesis 1931 yılından itibaren elektrik üretmeye ve Merzifon’u aydınlatmaya başlamıştır.
Merzifon Motorhanesi Türkiye’de bu dönemde yapılmış az sayıda elektrik üretim tesisinden biridir. 1930’u yılların ortasına kadar 66 adet Belediye Elektrik Santralinin bulunduğu Türkiye’de, Merzifon çevresindeki il merkezlerinden bile önce elektriğe kavuşmuştur. Bu yılında Merzifon’a eğitimci olarak gelen şair, yazar Vehbi Cem Aşkun bir eserinde kendi memleketi olan Sivas’ta elektrik ve sinema olmadığı o dönemde, Merzifon’da elektrik ve sinema olduğunu anılarında belirtir. Merzifon’da sanayinin büyümesinin lokomotifi olmuş olan Motorhane bu bakımdan ilçenin ekonomik gelişiminin önemli bir sembolüdür.
Hacıbalı Mahallesi halkının soğutma havuzundaki sıcak suyla çamaşırlarını yıkadığı Motorhane Yapısı yüzyılın ikinci yarısına kadar Merzifon’un hafızalarında yer eden bir sembol olmuştur. Tapu kayıt bilgilerine göre 04.03.1939 tarihinde belediye başkanı Hamdi Acar tarafından belediye mülkiyetine kazandırılmıştır. 1960’ların sonunda elektrik üretiminin sona ermesiyle belediye hizmet binası olarak kullanılmaya başlanmıştır.
2000’li yılların başında Motorhane Binası halen Merzifon Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü’nün deposu olarak kullanılmaya devam etmekteydi. 2014 yılında Merzifon Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı’nın ortaklaşa yürüttüğü Merzifon’un Kültür Odaklı Gelişim Stratejisi kapsamında, Motorhane Binası’nın da restore edilerek kültür merkezi olarak yeniden işlevlendirilmesi gündeme gelmiştir. Bu kapsamda depo modern tesislere taşındıktan sonra Motorhane yapısı içindeki eklentiler temizlenmiş; yapı bugünkü durumuna getirilmiştir. Elektrik santral binası 7000 m2 yüzölçümlü arazi üzerinde yer almakta olup elektrik santral binası ve bir adet depo mahalinden oluşmakta; üretimde kullanılan tüm ekip ve teçhizatlar korunmaya devam edilmektedir.
Elektrik Üretiminden Kültür Üretimine:
Merzifon 1930’larda sanayi üretiminde bölgesel ölçekte üstlendiği öncü rolü 2000’li yılların ilk çeyreğinde kültür üretiminin merkezi olmayı kendine hedef edinerek sürdürmeye devam etmektedir. Dünyada kent ekonomilerinin sanayi üretiminden kültürel servisler, turizm ve hizmet sektörüne doğru değiştiği günümüzde, Motorhane de işlev değiştirerek bu yeni dönemin enerjisini üretecek bir odağa dönüşecektir.
İlk kez 2014’da Merzifon Kültür Odaklı Gelişim Stratejisi kapsamında kültür merkezine dönüştürülmesi gündeme gelen Motorhane yapısı için bu dönemde Merzifon Belediyesi girişimlerde bulunmuş ve bir vizyon projesi olarak ele almıştır.
2016 yılında Merzifon Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı’nın girişimiyle Motorhane Kültür Merkezi projelendirilmiş, halk toplantıları ve Motorhane Binası içinde düzenlenen toplantılarla projenin tanıtımı yapılmıştır. Motorhane Kültür Merkezi Projesi, Merzifon’un yegane endüstri mirası olan bu yapıyı korurken, bölgesel ölçekte bir çekim merkezi oluşturmayı hedeflemektedir. İçinde sahnesi, etkinlik alanları, endüstri mirası müzesi ve çevresinde rekreasyona yönelik ticari ve yeşil alanların bulunduğu bu kültür kompleksi, Merzifon’da ihtiyaç duyulan nitelikli bir kamusal alan oluşturmayı hem de Merzifon’u bir kültür kenti olarak temsil edecek ara yüzü yaratmayı amaçlar.
Galeri
